Dieta śródziemnomorska obniża umieralność z powodu choroby wieńcowej
lek. Łukasz A. Małek , I Katedra i Klinika Kardiologii Akademii Medycznej w Warszawie. Kierownik Kliniki: prof. dr hab. Grzegorz Opolski
Jako dietę śródziemnomorską określa się zwyczajowo dietę obserwowaną w krajach europejskich leżących w basenie Morza Śródziemnego (Grecja, Włochy, Hiszpania, Francja itd.) szczególnie w latach 50. i 60. naszego stulecia, skąd pochodzą pierwsze doniesienia o jej prozdrowotnym działaniu. Są to zatem czasy po kryzysie II wojny światowej, a przed pojawieniem się „fast-foodów”.
Założenia diety śródziemnomorskiej
Ideę diety śródziemnomorskiej dobrze obrazuje tzw. piramida żywieniowa Willeta. Jej podstawę stanowią pełnoziarniste produkty zbożowe (chleb, ryż), kolejny poziom stanowią owoce, warzywa, oliwa z oliwek oraz nabiał pod postacią jogurtów i serów. Wszystkie te produkty powinny znaleźć się w codziennej diecie. Kilka razy na tydzień należy spożywać ryby, drób, oliwki, orzechy oraz jadalne nasiona roślin strączkowych (np. groch). Stanowczo rzadziej, bo 1-3 razy na tydzień można raczyć się ziemniakami, jajkami lub słodyczami, a zaledwie parę razy w miesiącu sięgać po czerwone mięso. Równie ważne jest spożywanie dużych ilości wody oraz zastępowanie soli ziołami pod postacią oregano, bazylii lub tymianku. Pozytywny wpływ na organizm ma również spożywanie umiarkowanych ilości czerwonego wina (tzn. 1 kieliszek/dzień).
Średnia długość życia w krajach śródziemnomorskich
W wielu krajach śródziemnomorskich, mimo że poziom opieki zdrowotnej jest nie lepszy, a czasami gorszy od obserwowanego w Europie Północnej, a palenie papierosów jest plagą m.in. we Włoszech średnia długość życia należy do najdłuższych na świecie. Dla porównania umieralność z przyczyn sercowo-naczyniowych w Wielkiej Brytanii przekracza 270/100 000 osób, a w Grecji czy we Włoszech zawiera się w przedziale 50-100/100 000 osób. Odpowiedzi na pytanie dlaczego tak się dzieje, należy szukać, analizując prozdrowotny wpływ diety śródziemnomorskiej.
Rozbijając składniki diety śródziemnomorskiej na czynniki pierwsze
Okazuje się, że zawiera ona mało nasyconych, a dużo jednonienasyconych kwasów tłuszczowych (tzw. MUFA, ang. monounsaturated fatty acids) pochodzących z oliwy z oliwek oraz wielonienasyconych kwasów tłuszczowych typu omega-3 pochodzących z olejów rybich (tzw. PUFA, ang. poliunsaturated fatty acids). Dodatkowo zawiera ona dużo cukrów złożonych, w które obfituje zielenina oraz błonnika zawartego w owocach i warzywach.
Dzięki dużej zawartości warzyw, owoców, produktów zbożowych oraz oleju z oliwek, a także niewielkich ilości spożywanego wina dieta śródziemnomorska jest bogata w beta-karoten, witaminę C i E, polifenole i inne przeciwutleniacze oraz wiele innych ważnych mikroelementów.
Dieta śródziemnomorska obniża o 50% lub nawet więcej częstość występowania zgonów sercowo-naczyniowych, zawałów mięśnia sercowego oraz śmiertelności ogólnej u osób z chorobą wieńcową.
Na czym polega prozdrowotne działanie tej diety?
Według doniesień spożywanie wielonienasyconych kwasów tłuszczowych powoduje spadek o 45% ilości nagłych zgonów sercowych związanych z zaburzeniami rytmu. Osoby spożywające regularnie ryby mają niższy poziom trójglicerydów, „złego” cholesterolu LDL oraz niższe wartości ciśnienia tętniczego.
Ponadto dieta śródziemnomorska zmniejsza ryzyko wystąpienia zakrzepicy poprzez redukcję stężenia fibrynogenu w surowicy krwi, poprawia funkcję śródbłonka naczyniowego dzięki obniżaniu poziomu homocysteiny, zmniejszaniu liczby wolnych rodników tlenowych, redukcji reakcji zapalnej oraz stymulacji produkcji ochronnie działającego na śródbłonek tlenku azotu. Dieta śródziemnomorska poprzez redukcję stężeń glukozy, zmniejszenie insulinooporności, ciśnienia tętniczego oraz otyłości brzusznej jest ważnym orężem w walce z zespołem metabolicznym X.
Skąd to wszystko wiemy?
Wszystkie powyższe działania były obserwowane w każdej z badanych populacji bez względu na płeć, stopień otyłości, poziom aktywności fizycznej, poziom edukacji czy palenie tytoniu.
Wymienione wyżej punkty działania diety śródziemnomorskiej koncentrują się na najważniejszych czynnikach ryzyka prowadzących do rozwoju choroby wieńcowej: hipercholesterolemii i hipertriglicerydemii, cukrzycy i zespole metabolicznym X, nadciśnieniu tętniczym czy nikotynizmie.
Autorytety medyczne już dawno doceniły wagę modyfikacji diety w zapobieganiu chorobom serca. Znalazło to wyraz w postaci umieszczenia modyfikacji diety na liście działań prewencyjnych stworzonej przez Europejskie Towarzystwo Kardiologiczne i Instytut Żywności i Żywienia i wiele innych paneli eksperckich.
Przełożenie na warunki Polskie
Jakkolwiek przeniesienie nawyków żywieniowych z krajów południowych do Polski może się okazać trudne, to opisywane w literaturze przypadki takich zabiegów przynosiły wymierne rezultaty. I tak zmodyfikowanie diety hinduskiej na śródziemnomorsko-hinduską w badaniu klinicznym na mieszkańcach Indii zagrożonych wysokim ryzykiem rozwoju chorób sercowo-naczyniowych spowodowało spadek częstości zgonów z powodu zawału serca o 1/3 i spadek częstości nagłego zgonu sercowego o 2/3.
Dieta jest zatem integralną częścią prewencji chorób sercowo-naczyniowych, obniża umieralność redukując czynniki ryzyka choroby wieńcowej.
Piśmiennictwo:
- Panagiotakos DB, Pitsavos C, Polychronopoulos E, et al. Can a Mediterranean diet moderate the development and clinical progression of coronary heart disease? A systematic review. Med Sci Monit, 2004; 10(8): RA193-198.
- Reddy KS, Katan MB. Diet, nutrition and the prevention of hypertension and cardiovascular diseases. Public Health Nutrition 2004; 7(1A): 167–186.
- Szczeklik A. Choroby wewnętrzne. Wydanie pierwsze. Kraków, Medycyna Praktyczna, 2005.
- Braunwald E, Goldman L. Kardiologia. Wydanie pierwsze polskie pod redakcją Grzegorza Opolskiego. Wrocław, Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner.
Realizacja serwisu współfinansowana ze srodków Unii Europejskiej Regionalnego Programu Operacyjnego
Województwa Mazowieckiego 2014 – 2020 w ramach projektu "Rozwój systemu e-usług w Narodowym Instytucie Kardiologii w Warszawie"