Wsparcie psychologiczne prosto z serca dla serca - jak psycholog może pomóc pacjentowi kardiologicznemu?

Psycholog na oddziale kardiologii

Pacjent trafiający na oddział kardiologiczny przychodzi ze wstępną diagnozą medyczną i najczęściej był już poddany wcześniejszym oddziaływaniom leczniczym. Można więc powiedzieć, że chory trafiając do szpitala wnosi pewną historię działań ukierunkowanych na diagnozę i leczenie występujących u niego objawów kardiologicznych. Często aktywności te są związane z wieloma stresami wynikającymi z poszukiwań powodów obserwowanych objawów choroby i pogorszenia stanu zdrowia. Dlatego też proces diagnozy kardiologicznej często przeplata się z interwencjami terapeutycznymi.

Psycholog nawiązując relację z nowym pacjentem ma za zadanie pomóc osobie chorej w obniżeniu poziomu jej napięcia psychofizycznego i wesprzeć ją w przystosowaniu się do nieznanej dotąd, zagrażającej sytuacji. Jako członek zespołu leczącego terapeuta włącza się w proces diagnostyczno – terapeutyczny. Omawia na bieżąco własną diagnozę z lekarzami kardiologami i innymi członkami personelu medycznego. Rozmawia on także z pacjentem oraz jego rodziną na temat możliwego wpływu aktualnej kondycji psychofizycznej chorego na jego stan somatyczny.

Terapia to rozmowa o zmianie stylu życia

Jedną z ról psychologa pracującego z pacjentem kardiologicznym, obok diagnozy używania substancji psychoaktywnych (m. in. szkodliwego używania substancji, czy zespołu uzależnienia), jest motywowanie chorego do zmian prozdrowotnych w stylu życia. Terapeuta analizuje wspólnie z pacjentem sposób i powody używania substancji psychoaktywnych, dotychczasowe doświadczenia związane z próbami zaprzestania ich używania, czy sytuacje i czynniki największego ryzyka powrotu do zachowań antyzdrowotnych. Na podstawie tych danych psycholog wraz z chorym i lekarzem prowadzącym tworzą plan psychologicznej i farmakologicznej terapii. Pacjent pozostaje w kontakcie z psychologiem i lekarzem, dzięki czemu może w każdej chwili zgłosić się np. kiedy ma problemy z utrzymaniem zmian prozdrowotnych oraz otrzymuje informacje gdzie szukać pomocy długoterminowej, czy dodatkowego wsparcia. Biorąc pod uwagę, że nadużywanie substancji psychoaktywnych, takich jak alkohol, czy tytoń wpływa negatywnie na zdrowie wszystkich, pacjent kardiologiczny jest osobą szczególnie narażoną na ich szkodliwe działanie. Dotychczasowe badania wskazują, że palenie papierosów przyspiesza zawał mięśnia serca o 10 do 15 lat. Natomiast zespół uzależnienia od alkoholu, w związku ze zmianami w funkcjonowaniu psychicznym, behawioralnym i społecznym chorego, może być poważnym przeciwwskazaniem do wielu oddziaływań leczniczych np. wszczepienia kardiowertera – defibrylatora (urządzenia wspomagającego prawidłową akcję serca).

Psycholog pracując w zespole terapeutycznym w roli konsultanta dostaje informacje od lekarza o stanie emocjonalnym pacjenta (np. chory jest płaczliwy, niespokojny, czy napięty psychofizycznie). W takich sytuacjach rolą psychologa jest dookreślenie, czy też zdiagnozowanie obserwowanych objawów, jako np. zaburzeń lękowych (tzw. „nerwica”), depresyjnych, psychotycznych, czy też innych zaburzeń na tle zmian organicznych.

Lęk przed zabiegiem

Wielu pacjentów przyjmowanych jest do oddziału kardiologicznego w celu przebycia zabiegów takich, jak przezskórna angioplastyka wieńcowa, wszczepienie rozrusznika serca lub pomostów aortalno - wieńcowych (tzw. by-passów), czy transplantacja serca. W większości osób zabiegi te budzą lęk. Czasami pojawia się obawa przed pomyłką lekarską i niefortunnym przebiegiem zabiegu. Obawy te mogą narastać po podpisaniu zgody na leczenie, gdyż w dokumencie tym pacjent informowany jest o możliwych powikłaniach i stopniu ryzyka. Narastający lęk, analogicznie do mechanizmu „błędnego koła”, może utrudniać wykonanie zabiegu powodując np. zmiany w napięciu ścian naczyń krwionośnych. Rolą psychologa jest udzielenie wsparcia emocjonalnego i informacyjnego pacjentowi. Przygotowanie psychologiczne zawiera takie informacje, jak np. przebieg zabiegu, możliwe objawy i reakcje podczas zabiegu i po jego zakończeniu, czy konieczne zmiany stylu życia po zabiegu, które sprzyjają zachowaniu zdrowia. Dzięki takiej interwencji chory, który został uprzedzony nie będzie traktował np. występujących podczas zabiegu nieprzyjemnych doznań i odczuć, jako sygnałów zagrożenia.

Życie po operacji

Równoczesnym zadaniem psychologa w oddziale kardiologicznym jest wypracowanie z pacjentem i jego rodziną realnego obrazu choroby i funkcjonowania chorego po wyjściu ze szpitala. Odbywa się to poprzez omówienie najistotniejszych problemów, czy wyjaśnianie błędnych przekonań. Psycholog zachęca do sformułowania planu postępowania i ustalenia nowych zasad funkcjonowania rodziny w okresie poszpitalnym. Poznanie pacjenta, jego rodziny i osób bliskich (partnera, czy znajomych odwiedzających chorego podczas hospitalizacji) pozwala na wprowadzenie realnych, bardziej adekwatnych do stanu zdrowia zmian w dotychczasowym stylu życia z uwzględnieniem możliwości i planów na przyszłość.

Ważną kwestią dotyczącą roli psychologa jest prowadzona przez niego psychoedukacja, która ma na celu przeciwdziałanie antyzdrowotnym zachowaniom sprzyjającym powstawaniu i nawrotom chorób układu krążenia. Terapeuta pracuje z pacjentem kardiologicznym nad wzmocnieniem jego kompetencji zdrowotnych i zapobieganiem różnorodnym skutkom choroby.

Szczególnie ważna jest praca nad:

• adekwatnym obrazem choroby i leczenia, który ułatwi i umożliwi pacjentowi samodzielną aktywność,
• zwiększeniem umiejętności rozpoznawania własnych trudności emocjonalnych i korzystania z pomocy psychologa,
• planem funkcjonowania w okresie poszpitalnym, który związany jest ze zmianami w stylu życia (np. zaprzestaniem palenia tytoniu i utrzymywaniem abstynencji nikotynowej),
• dalszym procesem przywracania zdrowia poprzez możliwość kontaktu z siecią innych placówek diagnostyczno – leczniczych,
• zmianami w hierarchii wartości tak, aby na jej czele nie stały te, które mogą kolidować z celami zdrowotnymi (np. poprzez omówienie stosunku do pracy zawodowej, sposobów rozładowywania negatywnych emocji i uczuć, radzenia sobie ze stresem, zachęcanie do alternatywnych źródeł satysfakcji – aktywności fizycznej, zmiany diety).

Psycholog partnerem innych zawodów medycznych

Problematyka psychologiczna pacjentów kardiologicznych jest bardzo rozległa. Psycholog pełni często funkcję pośrednika pomiędzy pacjentem a lekarzem, rodziną, czy innymi osobami współuczestniczącymi w procesie leczenia. Wsparcie psychologiczne w okresie hospitalizacji w oddziale kardiologicznym ma na celu stworzenie sprzyjających warunków leczenia i ukształtowania prozdrowotnej postawy u pacjenta. Dzięki nawiązaniu relacji z psychologiem pacjent może zwiększyć poczucie współodpowiedzialności za swój stan zdrowia i wzmocnić zaangażowanie w proces leczenia i powrotu do zdrowia.