Diagnostyka nieinwazyjna - Medycyna nuklearna

Scyntygrafia perfuzyjna mięśnia sercowego

Scyntygrafia perfuzyjna mięśnia sercowego jest wykonywana techniką SPECT, z wykorzystaniem radiofarmaceutyku Tc-99m-MIBI.

Cel badania:

Wynikiem badania jest określenie:

• czy i w jakim stopniu upośledzone jest ukrwienie mięśnia sercowego w wysiłku;
• czy upośledzenie to ustępuje, zmniejsza się bądź utrzymuje w spoczynku.

Na tej podstawie wyciąga się wnioski o zaawansowaniu choroby naczyń wieńcowych i/lub uszkodzeniu komórek mięśnia sercowego, co z kolei służy kwalifikacji pacjenta do leczenia lub ocenie skuteczności zastosowanego leczenia.

Technika badania:

Badanie wykonuje się za pomocą związku MIBI (metoksy-izobutylo-izonitryl) wyznakowanego radioizotopem technet-99m (energia fotonów: 140 keV, okres półrozpadu: 6 godz). Związek gromadzi się w mięśniu sercowym proporcjonalnie do wielkości regionalnego przepływu krwi w naczyniach wieńcowych.

Technika SPECT jest techniką tomograficzną, w której za pomocą komputera uzyskuje się dowolne przekroje rozkładu radioaktywności w mięśniu sercowym. SPECT opiera się na rejestracji 64-68 obrazów (projekcji) serca podczas obrotu kamery wokół klatki piersiowej pacjenta. Rejestracje najczęściej przeprowadza się tzw. techniką bramkowaną, czyli sterowaną sygnałem EKG pacjenta. Wówczas bramkowane badanie SPECT (ang. GSPECT) umożliwia dodatkowo ocenę kurczliwości mięśnia lewej komory serca.

Protokół badania jest dwudniowy lub jednodniowy. W protokóle dwudniowym: jednego dnia wykonuje się badanie w wysiłku, a innego dnia - w spoczynku (kolejność badań nie ma znaczenia). Przed badaniem wysiłkowym pacjentowi zakładany jest wenflon do jednej z żył kończyn górnych.

• Wysiłek wykonywany jest na bieżni pod opieką lekarza, przy stałym monitorowaniu EKG, ciśnienia i tętna.
• W maksymalnym wysiłku, przez wenflon podawany jest radiofarmaceutyk*.
• Po upływie ok.1godz. wykonuje się rejestrację obrazów wysiłkowych - pacjent leży nieruchomo na plecach na stole do badań - przez ok. 30 min. Badanie wysiłkowe trwa łącznie ok. 2 godz.
• Kolejnego dnia pacjentowi wstrzykuje się dożylnie radiofarmaceutyk w spoczynku a następnie, po upływie 1-3 godz. wykonuje się rejestrację obrazów spoczynkowych. Badanie spoczynkowe trwa łącznie ok. 1,5 - 3,5 godz.

W protokóle jednodniowym (stosowanym głównie u pacjentów spoza Warszawy i w badaniach nagłych): rano wykonuje się badanie w spoczynku, a po 4 godz. przechodzi się do badania w wysiłku. Przez założony przed badaniem wenflon podaje się radiofarmaceutyk i po upływie 1-3 godz. wykonuje się rejestracje obrazów spoczynkowych. Ok. 4 godz. od podania spoczynkowego, w czasie maksymalnego wysiłku, podawana jest przez wenflon kolejna dawka radiofarmaceutyku. Po upływie ok. 1 godz. wykonuje się rejestracje obrazów wysiłkowych. Badanie trwa łącznie ok. 5 godz.

Przygotowanie do badania

Przez dwa dni przed badaniem:

• nie należy pić herbaty, kawy, napojów gazowanych, kakao;
• nie należy spożywać wzdymających potraw i surowych owoców;
• wskazane jest przyjmowanie leków działających przeciw wzdęciom jelit dzień przed badaniem.

W dniu poprzedzającym badanie należy spożyć lekkostrawną kolację.

• Pacjent zgłasza się na badanie na czczo (po co najmniej 4 godz. postu). Przed badaniem można pić dowolną ilość płynów, z wyłączeniem napojów wymienionych wcześniej).
• Jeśli lekarz kierujący nie zalecił inaczej, przed badaniem i w dniu badania należy zażyć normalnie przyjmowane leki, popijając je wodą.
• W dniu badania po podaniu radiofarmaceutyku, pacjent wypija szklankę pełnotłustego mleka, które otrzymuje w pracowni. Zjada też (bez pieczywa) jedno jajko ugotowane na twardo lub dwa plastry (5 dkg) żółtego sera, które przywozi ze sobą. Jeśli pacjent nie może pić mleka, to przywozi ze sobą 200-250 ml pełnotłustego jogurtu.

*U pacjentów, u których występują schorzenia ograniczające możliwość wykonania odpowiedniego wysiłku fizycznego (np. schorzenia naczyń obwodowych kończyn dolnych, zniekształcenia mięśniowo-szkieletowe, chroniczne schorzenia płuc), zamiast wysiłku stosuje się test farmakologiczny z dipirydamolem. Dipirydamol zwiększa przepływ krwi przez naczynia wieńcowe nie objęte istotnymi zmianami miażdżycowymi. Dipirydamol podaje się dożylnie przez wenflon (czas podawania: 4 min; pacjent w pozycji leżącej). Następnie, podczas 4-minutowego spaceru pacjenta w miejscu, podaje się radiofarmaceutyk (również przez wenflon). W dalszej części badania powtarza się dwa punkty protokółu podanego powyżej.

Wentrykulografia radioizotopowa

Wentrykulografia radioizotopowa jest wykonywana bramkowaną techniką planarną, przy użyciu czerwonych krwinek znakowanych in vivo technetem Tc-99m.

Cel badania

• określenie czy i w jakim stopniu upośledzona jest funkcja lewej komory (lub obu komór) w spoczynku, oraz ew.
• określenie czy upośledzenie narasta bądź pojawia się w wysiłku.

Protokół badania

Badanie wykonuje się w tzw. "równowadze", po równomiernym wyznakowaniu czerwonych krwinek w organizmie pacjenta radioizotopem technet-99m (energia fotonów: 140 keV, okres półrozpadu: 6 godz.). Rejestrację przeprowadza się tzw. techniką bramkowaną, czyli sterowaną sygnałem EKG pacjenta; rejestruje się promieniowanie emitowane z komór serca.

Pacjentowi podaje się:

• nadchloran potasu (400 mg) - doustnie,
• po 15 minutach: pyrofosforan cynawy - dożylnie,
• po 20 minutach: technet-99m - dożylnie.

Po 15 minutach rozpoczyna się rejestrację obrazów kurczącego się serca w spoczynku. Badanie wykonuje się u pacjenta leżącego na plecach. Czas rejestracji wynosi ok.10-15 minut.

Łączny czas pobytu pacjenta w Pracowni podczas badania spoczynkowego wynosi ok.1,5 godz.

Jeżeli takie było zlecenie lekarza kierującego, po zakończeniu badania spoczynkowego, bez zmiany pozycji, pacjent wykonuje wysiłek na ergometrze rowerowym ze stopniowym wzrostem obciążenia. Rejestrację obrazów wykonuje się przez 3 minuty na każdym poziomie obciążenia, przy stałym monitorowaniu EKG, ciśnienia i tętna pacjenta.

Przygotowanie do badania

Badanie nie wymaga specjalnego przygotowania pacjenta. Jeśli lekarz kierujący nie zalecił inaczej, przed badaniem i w dniu badania należy zażyć normalnie przyjmowane leki, popijając je wodą.

Scyntygrafia perfuzyjna płuc

Scyntygrafia perfuzyjna płuc wykonywana jest za pomocą makroagregatów lub mikrosfer znakowanych technetem-99m.

Cel badania

Badanie polega na ocenie ukrwienia miąższu płuc. Na tej podstawie można wykluczyć zatorowość płucną bądź uzyskać obraz przemawiający za tą groźną chorobą.

Technika badania

Badanie wykonuje się za pomocą substancji zatrzymywanych w krążeniu płucnym (tzw. makroagregaty lub mikrosfery), znakowanych radioizotopem technet-99m (energia fotonów: 140 keV, okres półrozpadu: 6 godz).

Rejestracji badania dokonuje się za pomocą kamery scyntylacyjnej metodą planarną (rejestruje się 8 uzupełniających się obrazów płuc), bądź metodą tomograficzną (przestrzenną), z możliwością uzyskiwania różnych przekrojów płuc. Czas rejestracji waha się od 10 do 30 min. Wynik uzyskuje się po komputerowym opracowaniu uzyskanych danych.

Łączny czas pobytu pacjenta w Pracowni wynosi ok. 20 minut.

Przygotowanie do badania

Pacjent nie wymaga żadnego specjalnego przygotowania. Dożylne podanie radioizotopu, zawsze w pozycji leżącej, ma miejsce bezpośrednio przed badaniem.

Uwaga! Dla wyciągnięcia właściwych wniosków konieczne jest dostarczenie do Pracowni aktualnego zdjęcia rentgenowskiego klatki piersiowej.

Scyntygrafia kory nadnerczy

Scyntygrafia kory nadnerczy wykonywana jest za pomocą jodo-cholesterolu znakowanego jodem-131.

Cel badania

Badanie stosuje się w diagnostyce chorób, u podłoża których występują zaburzenia hormonalne, np.: zespół Cushinga, pierwotny aldosteronizm.

Wynikiem badania jest określenie, czy i w jakim stopniu zwiększone jest gromadzenie radioznacznika w obszarze kory nadnerczy i jaka jest dynamika zmian gromadzenia w czasie. Na tej podstawie wyciąga się wnioski o cholesterolu, który jest prekursorem hormonów kory nadnerczy i o pracy hormonalnej nadnerczy.

Przygotowanie pacjenta

Podczas całego badania pacjent musi być hospitalizowany. Po przyjęciu do kliniki (zawsze w niedzielę) chory przez dwa dni jest przygotowywany do badania, które polega na:

• "hamowaniu" warstwy pasmowatej nadnerczy za pomocą doustnie podawanego dexametazonu: 8 mg dexametazonu dziennie (2 mg co 6 godzin)
• "blokowaniu" tarczycy w celu zmniejszenia jej ekspozycji na promieniowanie jonizujące: 800 mg nadchloranu potasu dziennie, co 6 godzin po 200 mg (1 dawka w opłatku = 200 mg, popija się ją małą ilością wody, najlepiej po posiłkach).

Technika badania

W dniu badania (środa - DZIEŃ "0") w Samodzielnej Pracowni Medycyny Nuklearnej pacjent otrzymuje dożylnie radioizotop Norchol-131 (jodocholesterol znakowany jodem-131, energia fotonów 360 keV, okres półrozpadu: 8 dni).

Rejestracja obrazów wykonywana jest trzykrotnie:

• DZIEŃ "+2" (piątek) I rejestracja obrazu scyntygraficznego (ok. 27 min)
• DZIEŃ "+5" (poniedziałek) II rejestracja obrazu scyntygraficznego (ok. 36 min)
• DZIEŃ "+8" (czwartek) III rejestracja obrazu scyntygraficznego (ok. 45 min).

Bezpośrednio po zakończeniu III rejestracji obrazu scyntygraficznego, bez zmian pozycji pacjenta i głowicy gamma-kamery, wykonuje się statyczne badanie nerek w celu lokalizacji nadnerczy względem nerek. Pacjentowi podaje się dożylnie małą dawkę związku Tc-99m-DTPA i po upływie ok. 1 min. wykonuje się 5-minutową rejestrację obrazu nerek.

Dynamiczna scyntygrafia nerek

Dynamiczna scyntygrafia nerek wykonywana jest za pomocą radiofarmaceutyku Tc-99m-DTPA.

Cel badania

Dynamiczna scyntygrafia nerek z DTPA ujawnia nieprawidłowości na każdym poziomie systemu oczyszczania krwi z produktów przemiany materii.

W badaniu uzyskujemy informacje o ukrwieniu i funkcjonowaniu nerek a także o stanie dróg moczowych, oceniając:

• dopływ krwi ze znacznikiem do obu nerek,
• szybkość i skuteczność filtracji w obu nerkach,
• odpływ moczu ze znacznikiem z kielichów nerkowych przez miedniczki nerkowe, moczowody do pęcherza moczowego.

Technika badania:

Badanie wykonuje się z użyciem preparatu DTPA (kwas dietylenotriaminopentaoctowy) znakowanego radioizotopem technet-99m (energia fotonów: 140 keV, okres półrozpadu: 6 godz.). Związek ten, podobnie jak naturalne substancje we krwi, jest filtrowany w nerkach i razem z moczem wydalany. Cały ten proces jest rejestrowany przez około 30 minut przy użyciu gamma-kamery.

Pacjenta układa się w polu widzenia gamma-kamery i podaje dożylnie radiofarmaceutyk. Jednocześnie uruchomiona zostaje akwizycja badania. Czas badania wynosi ok. 30 min.

Przygotowanie pacjenta:

Pacjent musi być przed badaniem dobrze nawodniony: ok.1 godz. przed badaniem podaje się od 0,5 do 1 litra płynu niegazowanego.