Szczepienia przeciw grypie w prewencji zawału serca

dr n. med. G. Kopeć, Sekretarz Grupy Roboczej Polskiego Forum Profilaktyki ds. Wytycznych, Sekretarz Sekcji Epidemiologii i Prewencji Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego Klinika Chorób Serca i Naczyń UJ CM w Krakowskim

Co to jest grypa?

Grypa jest ostrą chorobą wywołana przez wirus grypy objawiającą się nagle w postaci:

kaszlu

gorączki, zwykle >38°C

bólów mięśni i głowy

Ponieważ materiał genetyczny wirusa grypy podlega częstym mutacjom, każdą kolejną sezonową epidemię choroby wywołuje inny wariant wirusa. Oznacza to, że samodzielnie nie można się uodpornić na kolejne zachorowania.

Jak często występuje grypa?

Na świecie rocznie na grypę zapada 5–10% dorosłych i 20–30% dzieci. W Polsce w ciągu roku choruje blisko 800 000 osób. Najczęściej chorują dzieci między 5. a 9. rokiem życia, ale poważne powikłania i zgony występują głównie u osób ≥65. rż. oraz <2. rż. oraz u osób z chorobami układu krążenia i oddechowego, chorych na cukrzycę, z niewydolnością nerek i ze zmniejszoną odpornością. Szczyt epidemii grypy przypada corocznie na okres pomiędzy styczniem a kwietniem.

Jeśli już pić to kieliszek wina do obiadu

Jak można się zarazić grypą?

Wirus grypy przenosi się z osoby zakażonej na innych drogą kropelkową, np. gdy osoba ta kaszle lub kicha w niewielkiej odległości od osoby podatnej na zakażenie.

Wirus przeniesiony z osoby chorej może przetrwać na różnych przedmiotach martwych, np. na klamkach dlatego tak ważne jest mycie rąk i unikanie kontaktu rąk ze sluzówkami – nosem czy jamą ustną.

Okres od zakażenia do pojawienia się objawów choroby wynosi średnio dwa dni. Osoba zakażona może zarażać zanim wystąpią u niej objawy choroby, dlatego bardzo trudno uniknąć kontaktu z wirusem. Okres zakaźności u dorosłych zaczyna się zwykle jeden dzień przed wystąpieniem objawów i trwa przez około 5 dni od ich pojawienia się. Okres ten może być znacznie dłuższy u dzieci i u osób z upośledzoną odpornością, u których może trwać nawet kilka miesięcy.

Jakie są powikłania grypy?

Powikłania po przebytej grypie mogą wystąpić u każdego bez względu na wiek.

Należą do nich:

zapalenie płuc,

zapalenie oskrzeli,

zapalenie ucha środkowego,

zapalenie mięśnia sercowego i osierdzia,

zawał serca,

zapalenie kłębuszkowe nerek,

nasilenie częstości napadów padaczkowych,

zapalenie mózgu i opon mózgowo-rdzeniowych,

zaburzenia psychiczne,

zaostrzenie chorób przewlekłych, takich jak: astma, mukowiscydoza, przewlekła obturacyjna choroba płuc, niewydolność nerek, niewydolność serca,

odrzucenie przeszczepu.

Dlaczego grypa zwiększa ryzyko chorób sercowo-naczyniowych?

Wirus grypy zbudowany jest z cząsteczek podobnych do składników blaszki miażdżycowej. Przeciwciała powstające przeciwko wirusowi mogą się więc łączyć z blaszką miażdżycową i powodować jej pękanie, a w efekcie zawał serca czy udar mózgu. Dodatkowe czynniki, które pojawiają się w czasie infekcji – stres, przyspieszona częstotliwość rytmu serca, odwodnienie – również zwiększają ryzyko chorób sercowo‑naczyniowych.

Jak zapobiec zachorowaniu na grypę?

Przestrzeganie zasad higieny, jak np. częste mycie rąk, wietrzenie pomieszczeń zamkniętych, zasłanianie ust i nosa podczas kaszlu czy kichania, powinno się stać elementem stylu życia.

Podstawowy sposób zapobiegania zachorowaniom na grypę oraz jej powikłaniom stanowią jednak szczepienia, których skuteczność wynosi około 80%. W Polsce wykonuje się je rzadko, przeciętnie u 8 osób na sto.

Kto powinien szczepić się przeciwko grypie?

Szczepionkę przeciwko grypie można podać każdej osobie w wieku powyżej 6 miesięcy w celu zmniejszenia ryzyka zachorowania lub przeniesienia choroby na inne osoby. Szczepienia są wskazane szczególnie u osób, u których ryzyko powikłań grypy jest największe, oraz u osób pozostających z nimi w ścisłym kontakcie.

Należą do nich:

wszystkie dzieci od 6 miesiąca życia do ukończenia 5 lat oraz osoby w wieku ≥50 lat

kobiety planujące ciążę w czasie najbliższego sezonu epidemicznego

dzieci i młodzież leczone przewlekle kwasem acetylosalicylowym

osoby z chorobami przewlekłymi, takimi jak: astma, choroby sercowo‑naczyniowe, choroby nerek, wątroby, układu krwiotwórczego, metaboliczne (np. cukrzyca)

osoby z upośledzoną odpornością (w tym osoby zakażone wirusem HIV)

osoby z upośledzoną odpornością (w tym osoby zakażone wirusem HIV)

pensjonariusze placówek przewlekłej opieki pielęgnacyjnej lub medycznej, np. domów spokojnej starości

osoby mieszkające z osobami o zwiększonym ryzyku powikłań grypy, w tym szczególnie z niemowlętami <6. miesiąca życia, które same nie są szczepione.

Według jakich zasad prowadzi się szczepienia przeciwko grypie?

Szczepienie przeciw grypie należy powtarzać corocznie, najlepiej między wrześniem a listopadem, a więc przed okresem sezonowej epidemii grypy. Można się także zaszczepić w czasie trwania sezonu epidemicznego. Należy stosować jedynie szczepionkę zalecaną na dany rok, ponieważ szczepionka z poprzedniego sezonu epidemicznego jest nieskuteczna. Szczepionkę podaje się domięśniowo – u dzieci starszych i u dorosłych w mięsień naramienny, a u niemowląt i małych dzieci w przednio‑boczną okolicę uda.

Jakie są przeciwwskazania do szczepienia?

Do najważniejszych przeciwwskazań do szczepienia należą:

uczulenie na białko jaja kurzego lub inne składniki szczepionki,

choroba o ostrym przebiegu z towarzyszącą gorączką; w tym przypadku szczepienie należy przełożyć aż do wyzdrowienia.

Piśmiennictwo:
1. Zapobieganie zachorowaniom na grypę sezonową za pomocą szczepień. Aktualne (2009) zalecenia Komitetu Doradczego ds. Szczepień Ochronnych (ACIP) Centers for Disease Control and Prevention. Medycyna Praktyczna, wydanie specjalne 7/2009
2. Undas A, Podolec P, Kopeć G, et al. Polish Forum for Prevention Guidelines on the so-called new cardiovascular risk factors and markers, which have a potentially significant role in the strategy for the prevention of cardiovascular diseases. Kardiol Pol 2007; 65: 1396-98.
3. Szczepienia przeciw grypie w profilaktyce zdarzeń sercowo-naczyniowych Przew Lek 2009; 3: 77-81.